رله

یکی از ابزارهای مهم در صنعت، رله بوده که انواع و اقسام گوناگونی دارد. در این مطلب می‌خواهیم در مورد انواع رله و کاربردهای آن صحبت کنیم و به شرح جامعی از عملکرد و برندهای معتبر تولید کننده رله بپردازیم.

رله چیست؟

به یک قطعه الکتریکی که در مدارهای الکتریکی به مانند یک مدار ساده عمل می‌کند و کار باز و بسته کردن مدار از راه دور را امکان پذیر می‌سازد رله می‌گویند. در واقع در رله انجام عمل باز و بسته شدن به وسیله جریان الکتریکی انجام شده و برخلاف کلید ساده است که به صورت دستی انجام می‌شود.

رله که با نام‌های سوئیج و کلید هم شناخته می‌شود، کاری به مانند کنتاکتور الکتریکی انجام داده و وظیفه باز و بسته کردن مدارها به صورت الکترومکانیکی یا الکترونیکی را بر عهده دارند. اتصال رله به طور معمول به صورت باز (NO) و وقتی اتصال رله بسته (NC) باشد رله فاقد انرژی برق است.

ساختار رله

رله به طور کل از سه بخش تشکیل شده است که عبارت است از:

• سیم پیچ: جریان در سیم پیچ جاری شده و یک میدان مغناطیسی ایجاد می‌کند. همین امر باعث می‌شود تا میله آهنی جذب سیم پیج شود.

• فنر: زمانی که جریان مغناطیسی سیم پیچ وجود نداشته باشد فنر میله فلزی را به سر جای اول خود بر می‌گرداند، یعنی آن را باز یا بسته می‌کند.

• کنتاکت: این قطعه هم جریان و ولتاژ را کنترل و هدایت می‌کند.

رله الکترومکانیکی چیست؟

رله الکترونیکی دارای قسمت‌های مختلفی مانند آهن ربا، تیغه، کنتاکت، فنر ارتجاعی، یوغ و قالب است و معمولا در مدارهای متعدد مورد استفاده قرار می‌گیرد که احتیاج به کنترل دارند. این کار معمولا به کمک سیگنال‌های دریافت شده اتفاق می‌افتد. نکته قابل توجه این است که در این نوع رله این است که آهن ربا یک فلز ساده است که خاصیت مغناطیسی ندارد ولی با قرار گرفتن در میدان الکتریکی خاصیت آهن ربایی پیدا می‌کند. بخش بعدی تیغه است که دائما در حالت حرکت بوده و به یک کنتاکت متصل است و عمل باز و بسته کردن را انجام می‌دهد.

نکات مهم در هنگام خرید رله الکترومکانیکی

در هنگام خرید رله بهتر است به نکات زیر توجه داشته باشید:

• حداکثر ولتاژی که در تیغه و اتصالات می‌تواند جریان داشته باشد

• میزان ولتاژ مورد نیاز برای به حرکت درآوردن تیغه

• تعداد اتصالات تیغه

• تعداد تیغه‌ها

• کنتاکت‌ها و تعداد آن‌ها (در یک رله ممکن است چندین کنتاکت وجود داشته باشد)

انواع رله

رله‌ها دارای انواع و اقسام گوناگونی هستند که عبارت‌اند از:

• رله دیستانس یا رله مقاومت سنج

رله دستانس در حالتی فعال می‌شود که فاصله خط از مقدار تنظیم شده کمتر باشد. هر چقدر فاصله خط به رله نزدیک‌تر باشد رله زودتر عمل کرده و زودتر قطع می‌شود. اگر در یک شبکه چندین رله مقاومت سنج وجود داشته باشد همه رله‌ها با هم تحریک شده اما تنها رله نزدیک به اتصال عملیات را قطع می‌کند و بقیه رله‌ها به حالت اولیه خود باز می‌گردند.

• رله جریان زیاد یا رله اورکارنت دایرکشنال

رله اورکارنت بر مبنای زمان مشخص شده عمل می‌کنند و برای دستگاه‌هایی که از یک سمت نغذیه می‌شوند مناسب است. این محصول داری سه مدل است که عبارت‌اند از:

• رله زمان آنی: زمان عملکرد این مدل صفر است.

• رله زمان معکوس: در این نوع رله رابطه معکوس وجود دارد یعنی هرچقدر شدت جریان بیشتر شود زمان قطع کمتر می‌شود.

• رله زمان ثابت: در این مدل طبق زمان مشخص شده عمل قطع انجام می‌شود.

• رله حرارتی

این نوع رله برای محافظت در برابر حجم اضافه بار بر روی موتور الکتریکی مناسب است. نحوه عملکرد این رله بر مبنای ضریب انبساط طولی است و از دو فلز به جنس‌های برنج و آهن ساخته شده است که این دو تیغه بر روی هم پیچ شده و یکپارچه هستند. در این نوع رله سه تیغه وجود دارد که در کنار سیم حامل قرار گرفته‌اند. نحوه عمل کرد این محصول به این صورت است که اگر جریان بیش از حد مجاز باشد هادی گرم شده و این گرما به کمک بی‌متال انتقال پیدا کرده و تیغه را خم می‌کند. تیغه خم شده به اهرم فشار وارد کرده و اهرم جابه‌جا می‌شود. با جابه‌جا شدن اهرم حالت کنتاکت تعبیه شده در سوئیچ تغییر پیدا کرده و اتصال را قطع می‌کند.

• رله دیفرانسی یا رله قیاسی

این رله از مولدها، خطوط انتقال، ترانسفورماتورها، و شین‌‎ها در ایستگاه‌های انتقال نیرو محافظت کرده و جریان خروجی و ورودی را می‌سنجد. این محصول در حالت عادی دارای جریان یکسان و مساوی است اما اگر اتصالی ایجاد شود، بلافاصله جریان حالت نامساوی پیدا کرده و عملکرد رله آغاز به کار می‌کند.

کاربرد رله

رله‌ها به طور کلی دارای دو عملکرد یا کارکرد هستند که در ادامه به بررسی آن می‌پردازیم:

• افزایش توان خروجی: رله بر اثر تغییر کمیت جریان، ولت، درجه حرارت، حرکت روغن و… عمل کرده و دستگاه‌های دیگر را به کار انداخته و در نهایت حرکت مدار را متوقف کرده و در واقع قطع می‌کند. 

• ایجاد ایزوله الکتریکی بین قسمت باز و کنترل: در این حالت رله از قسمت‌های سالم در برابر قسمت معیوب محافظت کرده و با از کار انداختن قسمت معیوب اجازه می‌دهد تا دیگر قسمت‌ها به کار خود ادامه دهند و پایداری و ثبات شبکه به همان حالت قبلی خود باقی بماند و به کار خود ادامه دهد. رله در حالت ایزوله میزان خسارت وارده را به حداقل ممکن می‌رساند.

مزایایی استفاده از رله

از مزایای این محصول می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مناسب برای حفاظت از مدار

• ایزوله کردن مدارد در برابر  جریان بالا

• امکان تحمل چندین آمپر

• مقرون به صرفه‌تر بودن نسبت به ترانزیستورها

• نیاز به دخالت انسان ندارد و خودکار است

معایب استفاده از رله

هر ابزار و وسیله‌ای که توسط بشر تولید می‌شود علاوه بر مزایا معایبی هم دارد و رله هم از این قاعده مستثنا نیست. معایب رله به شرح زیر است:

• در هنگام تغییر وضعیت امکان ایجاد جرقه وجود دارد

• برای محیط‌های دارای گازهای قابل اشتعال، مواد شیمیایی، مواد منفجره و و یا مکان‌های حساس به الکتریسیته مناسب نیست

• سرعت عمل و سرعت پاسخ گویی پایین

• اگر میزان ولتاژ پایین‌تر از حد نیاز باشد رله عمل نمی‌کند

انواع برندهای مطرح الکترومکانیکی

در این بخش به معرفی انواع رله‌های الکترومکانیکی موجود در بازار می‌پردازیم:

• رله امرن

رله‌ امرون یکی از محبوب‌ترین محصولات این برند در ایران و جهان است. رله‌های برند امرون دارای کیفیت و قیمت بسیار مناسبی هستند و از نظر اقتصادی به صرفه هستند. 

رله‌ امرون دارای LED، پلاک اسم، دکمه ریست، پوشش شفاف و شیشه‌ای، نصب و راه اندازی آسان، دارای طول امر بالا و استانداردهای  UL , CSA VDE , LR Ce است. همه این موارد موجب شده این رله به عنوان یک رله پرکاربرد و خوب شناخته شود. 

از رله‌های تولید شده توسط این برند می‌توان به رله‌های الکترو مغناطیسی امرن سری G2RL فشرده Omron G2RL ، رله امرن سری جی تو آر اس Omron G2RS Relays، رله‌های الکترو مغناطیسی امرن رله پی ال سی G2RV امرن (Omron G2RV )، رله‌های الکترو مغناطیسی امرن رله امرن سری LY، رله‌های الکترو مغناطیسی امرن سری MK شیشه‌ای (Omron MK )، رله‌های الکترو مغناطیسی امرن سری MY الکترو مکانیکی  (Omron MY ) اشاره کرد.

• رله فیندر

رله فیندر ایتالیا در مدل‏‌ها و تعداد کنتاکت‌های متفاوت تولید می‌شود و بسیار به صرف از نظر اقتصادی هستند. عموما متریال مورد استفاده در ساخت این رله از آلیاژ نقره- نیکل بوده و دارای فلگ مکانیکی، LED و دارای دکمه تست قابل قفل شدن هستند.

برند فیندر دارای 4 مدل رله است که هر کدام سری‌های گوناگونی دارند. مدل‌های سوئیچ فیندر عبارت است از: 

رله فیندر سری 40، رله فیندر سری 55، رله فیندر سری 60 و رله‌های PLC

• رله کاکن

برند کاکن یکی از برندهای تولید کننده تجهیزات اتوماسیون صنعتی است که دارای محصولات متعددی بوده و یکی از تولید کنندگان رله با کیفیت است و توانسته بازار جهانی خود را داشته باشد.

رله کاکن دارای انواع متعدد مانند رله ششه‌ای، رله PLC و… است. از ویژگی‌های بارز این محصول می‌توان مواردی مانند: مناسب برای سوئیچ کردن جریان‌های کوچک، طول عمر و دوام بالا، دارای ولتاژها و جریان‎‌های متفاوت و مواردی از این دست است.

• رله فونیکس کنتاکت

یکی دیگر از تولید کنندگان رله، برند فونیکس کنتاکت آلمانی است. این برند یکی از بهترین تولید کنندگان اتوماسیون صنعتی نیز بوده و دارای محصولات متعددی است. 

رله فونیکس کنتانت دارای مدل‌های مختلفی مانند شیشه‌ای، سرامیکی، PLC و… است که دارای طول عمر بالا، توانایی بالا در تحمل جریان و مواردی از این دست است.

خرید انواع رله

قطعا تمام شرکت‌های صنعتی به رله نیاز دارند و همان طور که در ابتدا گفته شد شرکت‌های زیادی در دنیا هستند که رله تولید می‌کنند. شرکت‌هایی مانند کاکن، فونیکس کنتانت، امرون و غیره. اگر قصد خرید رله را دارید می‌توانید به فروشگاه اینترنتی آزند کنترل؛ نمایندگی محصولات اتوماسیون صنعتی مراجعه کنید. می‌توانید به راحتی قیمت‌ رله را در این فروشگاه مقایسه کنید و رله مورد نیاز خود را خریداری کنید.